Η αγωνία της πρόγνωσης

Προφητικό φαίνεται ότι ήταν άρθρο του Κυριακάτικου Τύπου (Καθημερινή - Οκτώβριος 2004), σχετικά με τα γεγονότα που θα συνέβαιναν στην άλλη άκρη της υδρογείου λίγο πριν δύσει το χρονολογικό έτος 2004. Το άρθρο αναφερόταν βασικά στην αγωνία του αρχαίου ανθρώπου μπροστά στο άγνωστο και γινόταν αναφορά για το κίνητρο να ερμηνεύσει τα μέλλοντα με κάθε τρόπο. Την αδυναμία και το φόβο μάλιστα των Αρχαίων Ελλήνων τα γνωρίζουμε σήμερα από πληθώρα κειμένων που περιγράφουν την μαντεία ως πανάρχαια μέθοδο αποκαλυπτικής γνώσης που επέδρασε στην πνευματική και ψυχολογική διαμόρφωση του ανθρώπου. Ο Πλούταρχος την όρισε ως «τέχνη περί το μέλλον εκ των παρόντων ή παρωχημένων», ορισμός που ομοιάζει να απηχεί τα λόγια του Ομήρου για τον μάντη Κάλχα (αυτός που ξέρει τα μελλούμενα, τα παρόντα και τα παρελθόντα). Επίσης, οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν μεγάλη σημασία στο πέταγμα των ορνέων, δηλαδή των πουλιών όπως αποδεικνύει η ευρεία άσκηση της οιωνοσκοπίας από ειδικούς μάντεις, κάτι που οι σύγχρονοι άνθρωποι, στη βιβλική καταστροφή της Νοτιανατολικής Ασίας, αγνόησαν και αδιαφόρησαν κατά προκλητικό τρόπο. Και όμως, τα πουλιά καυχώνται για τις προφητικές υπηρεσίες που προσφέρουν στον άνθρωπο όπως αναφέρει και ο Αριστοφάνης στο ομώνυμο έργο του.

Το αίτιο της σύγχρονης τραγωδίας περιγράφεται κατά το σωστότερον με τη λέξη Τσουνάμι που σημαίνει «πολύ μεγάλο θαλάσσιο κύμα που προκαλείται από υποθαλάσσιο σεισμό, από ηφαιστιογενή έκρηξη, από μια γεωλίσθηση του πυθμένα των ωκεανών, από μια πυρηνική έκρηξη, ακόμη και από μια σύγκρουση μετεωριτών ή αστεροειδών με τη Γη» και όχι ως παλιρροϊκό κύμα που θεωρείται φαινόμενο περιοδικής ανύψωσης και υποχώρησης της στάθμης της θάλασσας λόγω της έλξης που ασκούν στην υδρόσφαιρα η Σελήνη και ο Ήλιος. Όταν λοιπόν, ο υποθαλάσσιος πυθμένας των ωκεανών παίρνει κλίση ή μετατοπίζεται ή ανυψώνεται ή κατακρημνίζεται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, ο φλοιός της Γης παραμορφώνεται στην περιοχή του κέντρου του σεισμού και αρχίζουν να δημιουργούνται μικρά αθώα κύματα σαν μικρές διαταραχές.

Λίγο αργότερα αρχίζουν να κινούνται ακτινικά προς κάθε κατεύθυνση με ταχύτητα που ξεπερνά κι αυτή του ήχου, ακόμα και 800 km/h. Το ύψος του κύματος που προχωράει στον ωκεανό είναι μόλις μισό μέτρο, φαίνεται δηλαδή στην αρχή σαν ένα αθώο κύμα. Όμως, γιγαντώνεται πολύ γρήγορα. Όταν λοιπόν το κύμα φθάνει στην ακτή, το ύψος του μπορεί να φτάσει και τα 40 μέτρα πάνω από την κανονική στάθμη της θάλασσας. Ενώ λοιπόν στον ωκεανό δεν διακρίνεται, στις ακτές εμφανίζεται σαν ένα τεράστιο κύμα. Από το γεγονός αυτό πήρε και το όνομα tsunami που στα Ιαπωνικά σημαίνει το κύμα του λιμανιού. Το όνομα υιοθετήθηκε το 1963 από διεθνές επιστημονικό συνέδριο προς τιμήν των Ιαπώνων που υποφέρουν αρκετά απ' το συγκεκριμένο φαινόμενο.

Τα τσουνάμι ανακλώνται και διαθλώνται από το ανάγλυφο του παράκτιου βυθού και τις παράκτιες γεωμορφές, σαν όλα τα κύματα. Αν η άφιξη ενός τέτοιου κύματος αντιστοιχεί σε μια κοιλία τότε το νερό υποχωρεί και αποκαλύπτεται ο βυθός.  Μια τέτοια περίπτωση είχαμε και το 1755 στη Λισσαβόνα. Τότε μαζεύτηκαν στο λιμάνι πολλοί άνθρωποι για να δουν το φαινόμενο και να περπατήσουν πάνω στο βυθό που είχε αποκαλυφθεί. Σε λίγα λεπτά όμως τους σκέπασε το τσουνάμι και πνίγηκαν. Αναφέρθηκαν τότε 60.000 νεκροί. Το ίδιο συνέβη και στην ΝΑ Ασία. Σημειωτέον, ότι οι περισσότεροι θάνατοι κατά τη διάρκεια ενός καταστρεπτικού τσουνάμι οφείλονται στους πνιγμούς και όχι στο πρωτογενές φαινόμενο που είναι ο σεισμός.

Κύματα Τσουνάμι και υπερκάλυψη της επιφάνειας της Γης με νερά μαρτυρούνται σε ποικίλες παραδόσεις λαών της Μεσογείου, της Εγγύς Ανατολής και όχι μόνο. Τα μεν πρώτα εντοπίζονται ιστορικά στην εξαφάνιση του Μινωικού Πολιτισμού γύρω στο 1500 π.Χ. καθώς επίσης και της Ατλαντίδος, ενώ φαινόμενα πλημμυρών λόγω έντονων βροχοπτώσεων ή τήξεως των πάγων κατά την παγετώδη περίοδο με εξαφάνιση κάθε μορφής ζωής εκτός των ειδών που έσωσε ο Νώε με την Κιβωτό εντοπίζονται σε κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης. Κατά την Απόκρυφη Σοφίαν, στη Γη δεν έχει συμβεί ένας μόνο κατακλυσμός, αλλά πολλοί ως αποδεικνύουν νεώτερες επιστημονικές έρευνες.

Στη σύγχρονη κοινωνία μας, έχουμε υιοθετήσει ως μέτρο σύγκρισης για μια βιβλική καταστροφή τον αριθμό των απολεσθέντων συνανθρώπων μας. Με αυτό το σκεπτικό, θα παρατηρήσουμε εύλογα ότι η συγκεκριμένη καταστροφή (2004) ήταν μεσαίου μεγέθους συγκριτικά με άλλες που έχουν συμβεί τους προηγούμενους αιώνες ή και χιλιετίες και ασφαλώς δεν μπορεί να συγκριθεί με την εποχή της πανώλης (με ολοκληρωτικό αφανισμό του πληθυσμού της Ευρώπης), άλλων ανθρωπογενών καταστροφών (παγκόσμιοι πόλεμοι, εμφύλιοι πόλεμοι κ.λπ.), αλλά και σύγχρονων φυσικών καταστροφών π.χ. ηφαίστειο Κρακατόα 1883 με υπερδιπλάσιους νεκρούς.

Τότε όμως δεν υπήρχε το μέσον επικοινωνίας για να μεταφέρει το γεγονός άμεσα στα σπίτια μας και να δημιουργήσει κλίμα ωσάν να ήταν εμπνευσμένο από κινηματογραφικά σενάρια (κάθε βράδυ αναζητούσαμε στις τηλεοράσεις μας και ένα νέο βίντεο κλιπ από τον τόπο καταστροφής), ατέλειωτων τηλεοπτικών παραθύρων από ειδικούς και μη, οι οποίοι διαφωνούσαν στον τρόπο έγκαιρης προειδοποίησης, ακόμη και πανικού έτσι ώστε να προμηθευτούμε άμεσα αντισεισμικές ντουλάπες!

Όμως η ουσία μάς είχε διαφύγει οριστικά. Τα κείμενα του Νοστράδαμου δεν ήταν τόσο οι προφητικές του προβλέψεις, όσο η επαγρύπνηση του ανθρώπου να αντιληφθεί πόσο μικρός είναι σε μια επερχόμενη καταστροφή. Και αυτό πραγματικά συνέβη την 26η Δεκεμβρίου 2004 στη Θάλασσα της Ταϋλάνδης. Πιστεύω βαθιά ότι όποιο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και αν υπήρχε, το κακό θα ήταν εξίσου καταστροφικό. Ο σημερινός άνθρωπος δεν έχει αντιληφθεί τη ισχύ της Φύσης στην καταστροφική της μανία γιατί απλούστατα δεν την έχει βιώσει. Παρατηρήσαμε ανθρώπους να χαζεύουν τα κύματα και να καταπίνονται την επόμενη στιγμή, είδαμε ανθρώπους στη στεριά να συνθλίβονται από την ορμητικότητα των υδάτινων όγκων, είδαμε νησιά του Ινδικού Ωκεανού να εξαφανίζονται και να μην υπάρχουν πλέον στο γεωγραφικό χάρτη.

Ο άνθρωπος είναι ανίσχυρος στη Φύση και το αισθάνθηκε πρώτη φορά τότε. Και πράγματι έτσι είναι. Ο πλανήτης Γη είναι μια σφαίρα με ακτίνα 6500000 μέτρα (δηλαδή 6500 χιλιόμετρα) και οι ανθρώπινες δραστηριότητες κάτω από τα πόδια του μόλις ξεπερνούν τα 500 μέτρα. Στο εσωτερικό της Γης και όχι πολλά χιλιόμετρα από την επιφάνειά της  γίνονται διεργασίες απείρως μεγαλύτερες από εκείνες που μπορεί να προκαλέσει ο ίδιος ο άνθρωπος με αποτέλεσμα να μεταφέρονται στην επιφάνειά της χωρίς ο άνθρωπος να μπορεί να αντιδράσει. Φαντασθείτε πόσα Ρίχτερ αισθάνεται ένα κουνούπι στην πλάτη του ελέφαντα την ώρα που αυτός ξύνεται, φαντασθείτε πόσο έρμαιο των αφριζόντων κυμάτων του ωκεανού είναι ένα καρυδότσουφλο για να αντιληφθείτε το μέγεθος της Φύσης να διαμορφώνει η ίδια τους νόμους της και να κυβερνά.

Σήμερα, όλοι μάθαμε για τα τσουνάμι και με τη γνώση μας μπορούμε ίσως να προφυλαχτούμε για το επόμενο κτύπημα. Όμως η Φύση ξέρει να φυλά πολύ καλά τα μυστικά της και πιθανώς το επόμενο κτύπημα να μας βρει πάλι απροετοίμαστους και αδαείς.

Ωε επίλογο διαλέγω την υποκρισία που συντελείται σήμερα μετά το καταστροφικό γεγονός του 2004 και η οποία συνδέεται ασφαλώς με την ανθρωπιστική βοήθεια. Ότι, πολλές πλούσιες και ισχυρές χώρες συνεισφέρουν οικονομικά στην ανοικοδόμηση των πληγέντων περιοχών είναι κάτι που με αφήνει ουδέτερο, την στιγμή που η βοήθεια αυτή έχει περισσότερο γεωπολιτική σκοπιμότητα και λιγότερο ουσία και ειδικότερα επειδή δεν γίνεται καθόλου αναφορά για το νέο παιδομάζωμα και αγοροπωλησία ορφανών παιδιών. Όμως εκείνο που με συνετάραξε ήταν ότι η χώρα μας συγκαταλέγεται πλέον μεταξύ των πλουσίων χωρών και με πολύ υπερηφάνεια δηλώναμε ότι κατέχουμε την έβδομη θέση σε ανθρωπιστική βοήθεια, με λίγο προσπάθεια θα πάμε στην έκτη και αν πετύχει και ο τελευταίος πλειστηριασμός θα καταλάβουμε τελικά την πέμπτη θέση. Δηλαδή κάτι σαν ποδόσφαιρο ή το διαγωνισμό της Eurovision. Θα ήθελα όμως να ρωτήσω τους ίδιους, σε ποια θέση βρισκόμαστε σε ανθρωπιστική βοήθεια σε εκείνους που πέρασαν το βράδυ των Χριστουγέννων σε τρώγλες όχι πολύ μακριά από την Αθήνα, σε χαμόσπιτα που μπάζουν από παντού όχι μακριά από το κέντρο της πόλης και σε όλη την υπόλοιπη χώρα. Για αυτούς, πότε θα γίνει ο επόμενος πλειστηριασμός πότε θα φτάσει επιτέλους μια πραγματική ανθρωπιστική βοήθεια.

Μια σκέψη με βασανίζει συνεχώς στο μυαλό μου. Τελικά, η ανθρωπιστική βοήθεια θα προέλθει από τους φτωχούς των πλούσιων χωρών και θα καταλήξει στους πλούσιους των φτωχών χωρών, δηλαδή κάτι ανάλογο με το σχέδιο Marsal, που θα θυμούνται οι παλαιότεροι;

Σημ.: η συγγραφή του κειμένου είχε γίνει στις αρχές του 2005, δηλαδή πολύ πριν από την οικονομική κρίση.