Ο Ναός του Σολομώντος

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αρχαιολογικά θέματα, που συντηρείται αιώνες τώρα, είναι η ιστορική ύπαρξη ή μη του Ναού του Σολομώντος (Ν.Σ.) που, όπως και πολλά άλλα σημεία της εβραϊκής αρχαίας ιστορίας, παρά την πληθώρα αναφορών στα κείμενα της Αγίας Γραφής, στερείται αρχαιολογικών αποδείξεων. Αυτή είναι η επιστημονική αλήθεια.

Το Ινστιτούτο του Ναού, το επίσημο εβραϊκό όργανο αρμόδιο για το Ναό του Σολομώντος εργάζεται συνέχεια πάνω σε στοιχεία που ήδη διαθέτει ή ανακαλύπτει συνέχεια ή –γιατί όχι– κατασκευάζει, πέρα από τα στοιχεία που εμπεριέχονται στην Αγία Γραφή, οι αναφορές της οποίας είναι τόσο εκτεταμένες και τόσο συνταρακτικά λεπτομερείς, που δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ανταποκρίνονται σε περιγραφή κάποιου πραγματικού ναού που θα πρέπει να υπήρξε κάπου στην περιοχή και να ήταν φημισμένος.

Υπάρχουν σημαντικές αμφιβολίες μεταξύ των αρχαιολόγων, εάν ο Ναός του Σολομώντος, που υποτίθεται ότι κτίσθηκε στο 970 π.Χ. βρισκόταν πράγματι στα Ιεροσόλυμα. Εκείνη την εποχή, η πόλη δεν ήταν παρά μια μικρή περιτειχισμένη πόλη στα νότια του Όρους του Ναού. Μόνο μετά το 800 π.Χ. άρχισε η μεγάλη επέκταση προς τα Δυτικά (του Όρους του Ναού). Οι ανασκαφές πάνω στο Όρος του Ναού απαγορεύονται, επειδή το σημείο αυτό είναι ο τρίτος ιερότερος χώρος των Μουσουλμάνων.

Εκεί υπάρχει ένα σημαντικό τζαμί Al-Aksa (που λέγεται και Θόλος του Βράχου) που κτίστηκε το 691 μ.Χ.  Στα δεξιά του είναι η Βυζαντινή Χρυσή Πύλη από την οποία, σύμφωνα με την παράδοση, ο Μεσσίας θα εισέλθει στην πόλη. Όμως η λωρίδα ανάμεσα στο τζαμί (που ο στρατηγός Νταγιάν εμπόδισε την καταστροφή του στον Πόλεμο των 6 ημερών, και που κάηκε αργότερα και ξαναχτίστηκε) και την ονομαζόμενη Πόλη του Δαβίδ έχει ανασκαφθεί προσεκτικά και δεν έχουν βρεθεί καθόλου ίχνη από παλάτια. Πάντως η παράδοση θέλει το Ν.Σ. στο Όρος όπου πιστεύεται ότι ο Αβραάμ θα εθυσίαζε το γυιό του Ισαάκ, στο ίδιο σημείο ή κάπου κοντά στο Θόλο του Βράχου.

Το εάν ο Ν.Σ. ήταν στα Ιεροσόλυμα είναι πλέον μάλλον πολιτικό παρά αρχαιολογικό ή θρησκευτικό θέμα. Η σχολή που υποστηρίζει ότι ο ναός βρισκόταν αλλού, αναφέρει ότι στο Baalbek, στην κοιλάδα Bekaa στο Λίβανο, υπάρχει ένα σημαντικό συγκρότημα ναών αναγόμενο στη Ρωμαϊκή περίοδο. Από αυτό, ο ονομαζόμενος Ναός του Βάκχου έχει ακριβώς τις ίδιες διαστάσεις με το Ν.Σ. Έχει προπύλαια, κύριο ναό και ακόμη Άδυτο των Άδυτων με τις ίδιες ακριβώς διαστάσεις του Ν.Σ. (10μΧ10μ). Βέβαια ο ναός καθαυτός είναι Ρωμαϊκός, όμως οι βάσεις του είναι πολύ παλαιότερες. Έχουν κτιστεί με «εξαιρετικά μακρείς και μεγάλους λίθους» ακριβώς όπως περιγράφει η Αγία Γραφή τις βάσεις του Ν.Σ.  Υπάρχουν διάφοροι μύθοι για το ναό αυτό. Μία παράδοση λέει ότι κτίστηκε από τον Σολομώντα. Ο Ερικ φον Νταίνικεν ισχυρίζεται (φυσικά) ότι οι βάσεις τέθηκαν από εξωγήϊνους. Κατά τη διάρκεια ανασκαφών βρέθηκαν κατασκευές αναγόμενες στην Εποχή του Χαλκού (2900-2300 π.Χ.) επομένως το  Baaldek υπήρχε αναμφίβολα την εποχή του Σολομώντα ανεξάρτητα του αν κανείς τον χρονολογεί στην Εποχή του Σιδήρου ή στην Εποχή του Χαλκού (David Rohl). Τη Ρωμαϊκή εποχή το Baaldek ονομαζόταν Ηλιούπολις.  Το να είναι το Baaldek η αρχαία Ιερουσαλήμ αποκλείεται. Ο Velikovsky πιστεύει ότι το Baaldek είναι η βιβλική πόλη Dan. Σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση ο Ν.Σ. κτίστηκε πάνω σε σχέδια που δόθηκαν από το Θεό στον Μωϋσή. Μια μερίδα Χριστιανών πιστεύουν ότι ο Ν.Σ. δεν μπορεί να ξαναχτιστεί επειδή έχουν χαθεί τα αρχικά σχέδια.  Μια άλλη μερίδα «ευαγγελικών» χριστιανών και εβραίων θέλουν να ξαναχτιστεί ο Ν.Σ.  επειδή μόνον έτσι θα είναι δυνατή η ολοκλήρωση του θείου σχεδίου της καταστροφής του κόσμου.  Η θέση αυτή βασίζεται στην ιδέα ότι ο κόσμος θα διαρκέσει 6000 χρόνια, επειδή ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο σε 6 ημέρες και μια μέρα του Θεού αντιστοιχεί σε 1000 ανθρώπινα χρόνια. Όθεν εκείνοι που πιστεύουν στη δημιουργία του κόσμου πιστεύουν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε μετά το 4000 π.Χ.

Όταν οι σταυροφόροι γύρισαν μετά το 1128, έφεραν τόσο υλικό μαζί τους σχετικά με το Ναό που οργανώθηκε ένα συμβούλιο και πάρθηκε η απόφαση για τη δημιουργία της Τάξης των Ναϊτών Ιπποτών για την ανάληψη περαιτέρω μελετών για το Ναό και την προστασία προσκυνητών στους Άγιους Τόπους.  Ταυτόχρονα ξεκίνησε και ο πυρετός της κατασκευής καθεδρικών ναών στην Ευρώπη πάντα σε σχέση με το Ν.Σ. Είναι γνωστός ο πίνακας του Jean Fouquet που απεικονίζει την κατασκευή τού καθεδρικού ναού της Τουρ.  Σε μπαλκόνι ενός παλατιού απέναντι από τον καθεδρικό είναι ο ίδιος ο Σολομών δίνοντας οδηγίες για το χτίσιμο.  Ο πίνακας είναι χαρακτηριστικός του μηνύματος που πέρασε για την προέλευση των σχεδίων των καθεδρικών ναών.  Σκηνές με τον Σολομώντα απεικονίζοντο επίσης σε βιτρώ των καθεδρικών ναών.  Την ίδια εποχή γράφτηκαν πολλά βιβλία σχετικά με την κατασκευή των ναών στο πρότυπο του Ν.Σ. κύρια των οποίων ήσαν τα “Templi Hierosolmitani triplex delinatio” και “Retrato del Templo de Salomo” (1642). Ένα μοντέλο του Ν.Σ. σε κλίμακα εκτέθηκε σε έκθεση στο Λονδίνο το 1729, χρονιά που συμπίπτει και με τα δικά μας πρωτόκολλα. Η κορώνα των καθεδρικών ναών είναι το Εσκοριάλ στη Μαδρίτη, ενώ και τα ανάκτορα των Βερσαλλιών περιλαμβάνουν αρχιτεκτονικά δεδομένα του Ν.Σ.

Το 587 η Ιερουσαλήμ κατελήφθη από τους Βαβυλωνίους και όλα τα σημαντικά κατασκευάσματα μεταφέρθηκαν στη Βαβυλώνα.  Επεστράφησαν από τον Πέρση βασιλέα Κύρο το 538, και μεταξύ 520 και 515 άρχισε η κατασκευή του δευτέρου Ναού που ήταν σημαντικά  μικρότερος του πρώτου. Ο βασιλεύς Ηρώδης ανακατασκεύασε το δεύτερο Ναό .  Ο ναός αυτός καταστράφηκε τελείως από τους Ρωμαίους το 70 μ.Χ., όπως είχε ακριβώς προβλέψει ο Ιησούς (κατά Ματθαίον 24:1-2, κατά Μάρκον 13:1-2, κατά Λουκά 21:5-6) . Έμειναν μόνο τα θεμέλια και ο  δυτικός τοίχος, μήκους 50μ.  Εκεί οι εβραίοι πάνε και κλαίνε την καταστροφή του ναού (τοίχος των Δακρύων).

Δυστυχώς η  μόνη πραγματική άμεση αρχαιολογική ένδειξη ότι υπήρχε στα Ιεροσόλυμα ένας ναός στον Γιαχβέ πριν την Βαβυλωνιακή κατοχή που είναι ένα μικρό μήκους 44 χιλ. ρόδι από ελεφαντοκόκαλο, που διακοσμούσε ένα ιερατικό σκήπτρο και φέρει την εβραϊκή επιγραφή «στον Γιαχβέ», αναγόμενο στον 8ο αιώνα, απεδείχθει τελικά πλαστό. Το αντικείμενο  είχε αγοραστεί από το Εβραϊκό Μουσείο το 1988, με χρήματα (675000 $) από ανώνυμη δωρεά, αφού προηγουμένως είχε εκτεθεί στο Παρίσι, στο μουσείο Grand Palais. 

Το σημαντικότερο εύρημα παραμένει η στήλη που βρέθηκε στο Tel Dan (1993). Είναι τμήμα από μνημειακή επιγραφή αποτελούμενη από 13 ατελείς γραμμές, στη δε 9η γινόταν αναφορά στον Οίκο του Δαβίδ, πρώτη εκτός Αγίας Γραφής αναφορά στη γραμμή της οικογενειακής δυναστείας που περιλαμβάνει τον Σολομώντα. Βέβαια τα ιστορικά γεγονότα (μάχες κατά βάση) στα οποία αναφερόταν το κείμενο βρισκόταν σε χρονολογική αντίθεση με τις αναφορές της Αγίας Γραφής, αλλά αυτό είναι κάτι στο οποίο οι ερευνητές της (Βιβλικοί αρχαιολόγοι) είναι πια συνηθισμένοι. 

Ακολούθησε η ανακάλυψη της Επιγραφής του Jehoash.  Πρόκειται για μια πέτρα από μαύρο βασάλτη πάνω στην οποία καταγράφονται δωρέες για επισκευές του Ναού του Σολομώντα (εννοείται ο πρώτος Ναός).  Το κείμενο γράφτηκε μεταξύ 835 και 801 π.Χ., την εποχή που ο Jehoash ήταν βασιλιάς της Ιουδαίας. Βέβαια σε ανασκαφές γύρω από το Όρος του Ναού έχουν βρεθεί περίπου 100 τελετουργικές κολυμβήθρες, που καταδεικνύουν ότι η περιοχή είχε θρησκευτική παρά πολιτική σημασία, δεν αποδεικνύουν όμως τίποτα για την ύπαρξη ή τη θέση του Ν.Σ.

Εκτός της Βίβλου, το όνομα Ιούδας καταγράφεται πρώτη φορά τον 8ο αιώνα. Βρέθηκε μία πήλινη σφραγίδα (βούλα) με το όνομα «Αhaz, γυιός του Jotham, βασιλιά του Ιούδα».  Ο ίδιος βασιλιάς Αhaz (735-715) αναφέρεται σε μία επιγραφή του Ασσύριου βασιλιά Tiglat-pileser III (745- 727). Το ότι ο Ιούδας  (Ιουδαία) υπήρχε αμέσως μετά το θάνατο του βασιλιά Σολομώντα είναι αμφίβολο, όπως άλλωστε και οι αντίστοιχες μυθολογικές ιστορίες της Γένεσης.  Σύμφωνα με την άποψη ερευνητών το παλαιότερο μέρος της Βίβλου αναφέρεται στο Βασιλιά Josia της Ιουδαίας (639-609). 

Εκτός της Αγίας Γραφή, πάντα από γραπτές πηγές (Mishnah=η κύρια πηγή ραββινικών Ιουδαϊκών θρησκευτικών κειμένων, γύρω στο 200 μ.Χ.), έχουμε περιγραφή του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Sanhedrin) του αρχαίου Ισραήλ που στεγαζόταν σε ένα ιδιαίτερο κτίριο στο προαύλιο του Ν.Σ. που λεγόταν Κτίριο του Πελεκητού Λίθου (Lishat ha-Gazith).  Έχουμε ακόμη περιγραφή του τελετουργικού λουτρού (mikvah) του ανωτάτου ιερέα. Το λουτρό χρησιμοποιούσε ρέον ύδωρ από την πηγή που ονομάζεται Ein Eitam στους λόφους της Βηθλεέμ κοντά στις Δεξαμενές του Σολομώντα που σώζονται ακόμη. Η πηγή βρισκόταν 23 πήχες πάνω από το επίπεδο του Ν.Σ. Στην ίδια πηγή αναφέρονται και άλλοι χώροι του Ν.Σ. α) Το Κτίριο των Μυστικών, όπου κατετίθεντο μυστικά προσφορές β) το Κτίριο των Εργαλείων όπου αποθηκεύονταν επίσης προσφορές γ) η Αίθουσα της Εστίας, όπου μπορούσαν να μένουν πρωτότοκοι υιοί και νέοι ιερείς που φύλασσαν το κλειδί του Ναού δ) το Κτίριο Abtinas όπου τα μέλη της ομώνυμης οικογένειας παρασκεύαζαν λιβάνι κλπ.  Αναφορά γίνεται σε σειρά υπόγειων διαδρόμων που δεν έχουν ανοιχθεί ή εξετασθεί από την καταστροφή του δευτέρου Ναού το 586 π.Χ.

Το 1999 εκδόθηκε το βιβλίο «Οι ναοί που τα Ιεροσόλυμα έχουν ξεχάσει», γραμμένο από τον Ernest Martin.  Η σύνοψη του βιβλίου είναι ότι ο Ιουδαϊσμός προσπαθεί επί χρόνια να συντηρήσει την άποψη λάθους θέσης του ναού που έχει και πολιτικές επιπτώσεις. Οι πολιτικές επιπτώσεις από την απόδειξη της ιστορικής ύπαρξης του Ναού θα ήταν εκρηκτικές, ιδιαίτερα στα Ιεροσόλυμα.  Ένα σημαντικό μέρος της έντασης μεταξύ Εβραίων και Παλαιστινίων είναι η αμοιβαία θέση ότι το ύψωμα του Ναού  αποτελεί ιερό τόπο της κάθε πλευράς. Ο Αραφάτ σε κάθε ευκαιρία υποστήριζε ότι ο Ναός του Σολομώντος δεν υπήρξε. Οι Εβραίοι, ελλείψει αδιάσειστων στοιχείων περιορίζονται στην άσκηση ελαχίστων θρησκευτικών τελετών σε ένα μικρό μέρος του υψώματος, στο Τείχος των Δακρύων, δικαίωμα που είχε παραχωρηθεί με απόφαση της Κοινωνίας των Εθνών.

Στο βιβλίο του «Ο Ναός στα Ιεροσόλυμα: Μία Αποκάλυψη» ο John Mitchell μας δίνει την άποψή του για την εσωτερική έννοια του Ναού: «Μύθοι για το Ναό τον περιγράφουν μάλλον σαν όργανο μιας μυστικιστικής, ιερατικής επιστήμης, ένα είδος αλχημείας σύμφωνα με την οποία αντίθετα φορτισμένα στοιχεία στη γή και την ατμόσφαιρα ενώθηκαν με τρόπο τελετουργικό.  Το προϊόν αυτής της ένωσης ήταν το πνεύμα που ευλόγησε και ιεροποίησε το λαό του Ισραήλ». Αυτά τα αντίθετα στοιχεία δεν είναι παρά το αρσενικό και θηλυκό, και τα δύο όχι στην πλήρη μορφή τους, αλλά μισά-μισά,  που μέσα από αυτή την εξ ημισείας αντίθεσή τους δημιουργούν την ισορροπία. Οι αλχημιστές χρησιμοποίησαν αυτή την έννοια μέσα από την έκφραση του Ερμαφρόδιτου. Στον ίδιο μύθο και ο Σολομώντας δεν είναι πλήρης άρρην όπως και η βασίλισσα του Σαβά δεν είναι πλήρες θήλυ. Ήταν και οι δύο σύμβολα μιας εσωτερικής διαδικασίας. Όλο το πλέγμα της ιστορίας Σολομών-βασίλισσα Σαβά-Ναός Σολομώντος που αποτελεί ένα τέλειο σώμα, τόσο φυσικό όσο και πνευματικό, είναι η ιστορία της δικής μας ψυχής.  Είναι μία εσωτερική αλήθεια, μια ιστορία παρερμηνευμένη στην εξωτερική της διατύπωση.

Ενώ είναι λογικό να αναγνωρίσουμε κάποια ιστορική αλήθεια στα γραφόμενα στη Βίβλο για το Ν.Σ., οι αλληγορίες τους είναι πολύ σημαντικότερες. Η Μπλαβάτσκυ συγκρίνει τις διαστάσεις του Ν.Σ. όπως αναφέρονται στη Βίβλο με τις διαστάσεις της Μεγάλης Πυραμίδος και του Ιερού Σκηνώματος του Μωϋσή. Και τα τρία κατασκευάστηκαν σύμφωνα με την ίδια αφηρημένη φόρμουλα που έχει για βάση τον αριθμό των ετών στον αστρικό κύκλο, και επίσης ακέραιες τιμές του π, τη σχέση της περιφέρειας του κύκλου προς τη διάμετρο. Ο Μωϋσής τα συμβόλισε αυτά με το σχήμα και τις διαστάσεις του ιερού σκηνώματος που υποτίθεται ότι κατασκεύασε μέσα στην απόλυτη ερημιά. Στηριζόμενος πάνω σε αυτά τα δεδομένα ο Εβραίος Αρχιερέας εσχηματοποίησε την αλληγορία του Ν.Σ. : ενός κτίσματος που δεν είχε ποτέ φυσική ύπαρξη, όπως δεν είχε και ο Σολομών ίδιος, και οι δύο ένας ηλιακός μύθος όπως και ο Χιράμ, όπως μας έδειξε ο αδελφός Ragon.  Με τον τρόπο αυτό, αν οι διαστάσεις του αλληγορικού Ναού , σύμβολο του Κύκλου της Μύησης, συμπίπτουν με εκείνες της Μεγάλης Πυραμίδας, θα πρέπει το ένα προήλθε από το άλλο μέσω του Ιερού Σκηνώματος. Και καταλήγει η Μπλαβάτσκυ στην «αναντίρρητη και μαθηματική απόδειξη ότι οι εσωτερικές βάσεις ή το σύστημα που χρησιμοποιήθηκε στο χτίσιμο της Μεγάλης Πυραμίδας και οι αρχιτεκτονικές διαστάσεις του Ν.Σ. (πραγματικού ή μυθικού), της Κιβωτού του Νώε και της Κιβωτού της Διαθήκης είναι οι ίδιες».

Αφού απομακρυνθήκαμε από τον φυσικό Ναό και μιλήσαμε για τον αλληγορικό Ναό, ας προχωρήσουμε λίγο ακόμα. Ο Δαβίδ ο οποίος μάζεψε τα υλικά για το χτίσιμο του ναού αλλά δεν του επετράπη να τον χτίσει αντιπροσωπεύει τα εξελισσόμενα στάδια του ανθρωπίνου είδους ενώ ο Σολομών είναι το ήδη εξελιγμένο είδος και κτίζει τον ανθρώπινο ναό. Έτσι, μυστικιστικά, ο Δαβίδ μπορεί να θεωρηθεί σεληνιακός (ή μπαρνισά-πιτρίς) και ο Σολομών ηλιακός (ή αγνισβάττα-πιτρίς), έτσι για να ανακατέψουμε μέσω Μπλαβάτσυ και ολίγον Ινδία.

Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη το κτίριο του Ναού ολοκληρώθηκε αλλά χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα (μόνο 33 χρόνια).  Αλληγορικά αυτό συνέβη στη Χρυσή Εποχή της παιδικής ηλικίας του ανθρώπινου γένους τότε που «οι θεοί περπατούσαν ανάμεσα στους ανθρώπους και τους καθοδηγούσαν». Την εποχή που ο ανθρώπινος νους (μάνας) δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί με τη βοήθεια των «μανασαπούτρας» ένας από τους οποίους ήταν ο Χιράμ.

Το χτίσιμο του Ν.Σ. είναι η συμβολική αναπαράσταση της βαθμιαίας απόκτησης της μυστικής γνώσης ή/και μαγείας. Είναι η εξύψωση από το επίγειο  στο πνευματικό.  Είναι η εκδήλωση της δύναμης του πνεύματος επί του φυσικού κόσμου μέσω της σοφίας του κτίστη. Του κτίστη που τελικά γίνεται ο ίδιος ο Ναός, ο Ναός που μπορεί να κτισθεί «χωρίς να ακούγεται ήχος του σφυριού ή άλλου εργαλείου ή μετάλλου όσο χτίζεται» (πρόκειται για αναφορά στην τεκτονική τελετουργική παράδοση).

Να προσθέσουμε ότι το χτίσιμο ναού, αδύτου, ιερού κ.λπ. σήμαινε πάντα στην αποκρυφιστική γλώσσα των αρχαίων τη σπορά σε όλη την ανθρωπότητα ή σε μέρος της ενός μυστικού δόγματος. Σε στενότερη έννοια το κτίσιμο ενός ναού αντιπροσώπευε τη δημιουργία ενός κέντρου μύησης όπου οι μαθητές όχι μόνο εδιδάσκοντο την αρχαία σοφία αλλά εκπαιδεύονταν και οδηγούνταν στη νέα ή δεύτερη γέννησή τους, που αποτελεί και το δικό μας μυητικό κύκλο.    

   

Δε θα παραλείψουμε να αναφερθούμε στις δύο σχολές λογίων της Αγίας Γραφής: τους μινιμαλιστές και τους μαξιμαλιστές. Οι πρώτοι αρνούνται το ότι η Αγία Γραφή περιέχει αληθινή ιστορία, αρνούνται την ιστορική ύπαρξη του Χρυσού Αιώνα των Εβραίων, διατείνονται ότι η Ιερουσαλήμ δεν ήταν ποτέ κάτι μεγαλύτερο από ένα χωριό,  δεν πιστεύουν ότι υπήρξε ποτέ βασιλιάς Σολομών και ότι έκτισε ένα σημαντικό ναό. Οι  μαξιμαλιστές βρίσκονται στην αντίθετη θέση.

Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με τις Γραφές, θα υπάρξουν άλλοι δύο Ναοί:

Α) the Tribulation temple (ο Ναός της Δοκιμασίας, που θα καταστραφεί μαζί με την Εκκλησία)

Β) the Millenial Temple (ο Ναός της χιλιετίας που θα τον κτίσει ο Χριστός όταν επιστρέψει στην Ιερουσαλήμ να βασιλεύσει για χίλια χρόνια)

Σα συμπέρασμα θα πούμε ότι, αν αναζητούμε θησαυρούς ή θέλουμε να αποκαλύψουμε το μυστήριο κάποιου κρυφού κώδικα ας ψάξουμε στην περιοχή της φαντασίας ή στο βιβλίο του Dick Brown «ο κώδικας Da Vinci». Αν αναζητούμε τον φυσικό Ναό του Σολομώντος, ελλείψει συγκεκριμένων χειροπιαστών στοιχείων  θα τον βρούμε, δυστυχώς,  στον ίδιο χώρο.  Αν όμως αναζητούμε τον Εσωτερικό Ναό θα πρέπει να τον αναζητήσουμε μέσα από τον Εσωτερικό Εαυτό με βάση τις αιώνιες διδασκαλίες.